| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

View
 

Ensor

This version was saved 14 years, 11 months ago View current version     Page history
Saved by Sarah Billet
on October 30, 2009 at 6:37:27 pm
 

 

 James Ensor, Meester van het licht

 

Inhoudsopgave

 

  1. Inleidend woord

  2. Biografie

        2.1 Wie was James Ensor?

        2.2 Ensors familie

       2.3 Zijn Opleiding

        2.4 Les vingt

       2.5 Zijn gezondheid

        2.6 Ensors gloriejaar als baron

  3. De stijl van Ensor

  4. Ensors werken

        4.1 Schilderijen

             4.1.1 De intrede van Christus in Brussel
             4.1.2 Zelfportret met bloemenhoed

             4.1.3 De gendarmes

        4.2 Tekeningen

             4.2.1 De aureolen van Christus

        4.3 Etsen

             4.3.1 Waarom begon Ensor te etsen

             4.3.2 De baden van Oostende

  5. De maskers van Ensor

  6. Het jaar van Ensor: 2010

       6.1 Mu.ZEE

       6.2 Ensor naar New York

       6.3 Oostende

       6.4 Museum der Schone Kunsten Gent

       6.5 Project OLVO: Ensor, mens en maskers

            6.5.1 Interview de Heer D. Deprince

  7. Bibliografie

       7.1 Internet

       7.2 Boeken

       7.3 Personen

     

     

1 Inleidend woord

 

James Ensor, iedereen kent hem wel, maar kennen we hem wel echt? Hij was namelijk een uitzonderlijk, complex man. Doorheen de jaren onderging  Ensor als het ware een soort van metamorfose, die ervoor gezorgd heeft dat Ensor soms zijn eigen, eerder uitgesproken mening tegensprak. Zo was hij in de ene periode een vrouwenhater en in de ander een vrouwenliefhebber.

 

Zijn werken zelf zijn ook niet zomaar zonder  enige voorkennis te ontleden. Ensor maakte ze zodanig moeilijk dat het niet volstaat er enkel naartoe te kijken  om de betekenis te achterhalen. Hij stelde ze namelijk  in een complexe gelaagdheid op.

 

  • De Verflaag

    Door middel van de vele kleuren en figuren, die op Ensors werk prijzen, vertelt de kunstenaar ons een verhaal.

  • De Eerste Inspiratiebron

    Deze ligt onder de verflaag en toont de compositie en iconografie van Ensors werken.

 

Ook de vraag waarom Ensor op dat ogenblik voor dat bepaald onderwerp kiest, is een vraag die nog moet opgelost worden. Een ding staat vast Ensor is een blijft een merkwaardig persoon, die je niet zo maar kunt doorgronden.

 

2 Biografie

 

2.1 Wie was James Ensor

 

  Ensors volledige naam is James Sidney Edouard baron Ensor. Hij werd geboren op 13 april 1860 te Oostende, en stierf op 19 november 1949. Hij was een Belgisch schilder, tekenaar en etser en een van de belangrijkste vernieuwers van de moderne kunst in België. Ensor was een inividualist en liet zich niet snel beïnvloeden door andere kunstenaars en al helemaal niet door een bepaalde kunststroming.

 

2.2 Ensors familie

 

James Ensor was de zoon van James Frederic Ensor, die zelf van Engelse komaf was, en de Oostendse Maria Catharina Haegheman. Zijn moeder had een winkel waar ze voornamelijk souvenirs, chinoiserie en maskers verkocht. Deze bleken duidelijk een enorme inspiratiebron voor Ensor want in zijn werken komen ze namelijk veelvuldig voor. Ze worden zelfs gezien als het centrale element in zijn werken en vertegenwoordigen de donkere kant die in elk mens verweven zit. Ze tonen als het ware het echte karakter van de mensen die ze opgespeld krijgen.

 

Ensors vader was ingenieur van beroep en hoopte in de Verenigde Staten zijn kapitaal te vergroten. hij vertrok dan ook kort na Ensors geboorte, maar dat bleek een grove mislukking te zijn en hij keerde volledig blut terug. Hij kon zijn fout echter niet verkroppen en raakte verslaafd aan alcohol waardoor hij de schande van het gezin werd .

Ensor wist altijd te zeggen dat zijn vader een verstandig en zeer intellectueel man was. Maar de sociale klasse die zijn vader volledig uitsloot na zijn bankroet, zou hij nooit vergeven. Dat probleem komt ook vaak terug in zijn schilderijen na de dood van zijn vader.

 

James Ensor is nooit getrouwd geweest. Hij was wel samenwonende met Augusta Bogaerts. Ze was 10 jaar jonger dan hijzelf en hij maakte een bekend dubbelportret van haar genaamd ‘ de Sirene ‘.

 

Zijn zus Mariëtte was één jonger dan hij en was een van haar favoriete modellen. Ze werd meestal mietje genoemd maar van Ensor kreeg ze de unieke bijnaam Mitche. Ze had één dochter uit haar onsuccesvol huwelijk met een Chinese handelaar namelijk een meisje die de naam Alex kreeg, maar later door Ensor “La Chinoise” genoemd werd.

 

In 1917 verhuide hij naar het huis in de Vlaanderenstraat dat hij erfde van zijn oom Leopold. Hij bleef daar wonen tot het eind van zijn leven. Dit is het Ensorhuis van nu waar zijn werk en leven tentoongesteld wordt.

  

2.3 Zijn opleiding

 

Ensor liep in 1873 school in het Onze-Lieve-Vrouwecollege te Oostende. Onze eigen school dus. Maar Ensor was niet bepaald de tuchtvolle student, die men verwachtte en nog steeds verwacht op deze school. Hij toonde snel zijn grote voorliefde voor tekenen en kunst. In de archieven van het Onze-Lieve-Vrouwecollege zijn er enkele tekeningen van de toen jonge Ensor bewaard. Hij verbleef slechts twee jaar op deze school.

Daarna volgde hij  schilder- en tekenlessen bij twee Oostendse kunstschilders (Edouard Dubar en Michel Thomas Antonius Van Cuyck). Maar hij liet zich niet kennen en zijn opstandige, tuchtloze karakter kwam ook bij hen naar boven, aangezien hij hun lessen eerder als saai beschreef.

In 1876 volgt hij les in het Academie voor Schone Kunsten te Oostende. Het was ook in deze periode dat Ensor zijn eerste werken over de kuststreken schilderde.

Ensor schreef zich in aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Brussel toen hij slechts een jonge knaap van 17 was. Hij volgde er drie jaar les in het schilderen en tekenen naar het klassieke model. Maar toen hij opnieuw problemen had met zijn leraren keerde hij terug naar zijn geboorte stad.

  

Het resultaat van zijn opleiding was niet al te fantastisch, hij haalde slechts de zevende plaats voor het tekenen naar het klassiek model en de tiende plaats voor het schilderen naar de natuur. Hij werd een boos en iet wat verbitterd man. Deze emoties worden uitgebeeld in sarcastische en satirische scènes.

Hij richtte zijn eerste atelier op in zijn eigen zolder. Waar hij veel inspiratie opdeed bij het kijken uit zijn zolderraam en het zien van het uitzicht op de zee, gebouwen, straten en voorbijgangers. Hier maakte hij zijn beste schilderijen aangezien dit uitzicht veel voorkomt in zijn werken.

2.4 Les vingt

 

Op eenentwintigjarige leeftijd stuurde hij, gesteund door de avangardisten drie werken naar het progressieve salon Chrysalide. Vanaf 1882 ging Ensor behoren tot de kunstkring L’Essor, een Belgische avant-gardische kunstgroep. In 1883 werd de groep ‘Les vingt’ geboren. In deze groep zaten 20 progressieve schilders, beeldhouwers en schrijvers. Deze kunstkring werd opgericht met als doel via tentoonstellingen, voordrachten en concerten de nieuwe kunstrichtingen van de Fin de siècle te promoten.

Ensor nam deel aan de zesde en zevende tentoonstelling van Les vingt. En ook in 1885 stond hij nog eens op het salon van L’Essor. Maar meerdere malen werd Ensor’s werk afgewezen, zelfs door L’Essor. Veel van zijn schilderijen werden eerder met een afwijzend oog bekeken. Zijn inzending voor het Salon des Beaux-Arts werd geweigerd. Toen voelde Ensor zich echt misnoegd, een ‘bemaskerde’ persoon. Hij was erg ontgoocheld in zichzelf en besloot een andere werkwijze te gebruiken en vooral zijn eigen stijl te volgen. De kritiek op Ensor’s werk besprak eigenlijk enkel zijn techniek en helemaal niet de kunstwaarde van zijn werken.

Later zouden de schilderijen van deze inzending als meesterstukken erkend worden. Hier stapte hij ook voor de eerste maal af van zijn vaak melancholische en donkere sfeer in zijn werken. Het beroemde kunstwerk van zijn zus, is een kunstwerk in een heldere wereld van kleur en licht, dit was in tegenstelling tot de meeste van zijn kunstwerken die hij hier voor geschilderd had. 

2.5 Zijn gezondheid

 

De gezondheid van Ensor was niet altijd even goed, toen hij 25 was, doken darmklachten op die zorgden voor zijn typische, chronische bezorgdheid. Ook had hij vaak angsten en hallucinaties die totaal niet werden begrepen toen hij bij de kunstgroep Les vingt behoorde. In zijn eerste tekeningen van “Aureolen van Christus -1885” kwamen zijn angsten omtrent zijn gezondheid naar voren.

 

2.6 Ensors gloriejaar als baron

 

1929 werd het gloriejaar van James Ensor. In dit jaar werden zijn grootste en belangrijkste werken tentoongesteld in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel. Voor de eerste maal werd zijn imposante werk “Intrede van Christus te Brussel” geëxposeerd. Ook werd hij opgenomen in de adelstand en kreeg de nieuwe naam van “James baron Ensor”.

Doordat hij eindelijk erkend werd als bekend kunstenaar, werd zijn ijdelheid gestreeld. Op 13 april 1930 onthulde hij zelfs zijn eigen standbeeld met zijn lijfspreuk: “Pro Luce” in de voortuinen van Oostende voor het Kursaal. Intussen was de man al 70 jaar oud.

  

James baron Ensor is gestorven op 19 november 1949. De man is 89 jaar geworden en had uiteindelijk toch zijn ultieme doel om bekend te worden als kunstenaar bereikt. Hij ligt begraven naast de toren van het duinenkerkje in de Oostendse deelgemeente Mariakerke.

Hij was en blijft een omstreden figuur, dat zie je vooral in zijn werk, maar ook zijn karakter speelde daar een grote rol in. Hij was een echt zelfzuchtige man, zoals eerder al vermeld, en heeft zich zeker niet laten kennen gedurende héél zijn leven. Wat wel zeker is en blijft is, dat hij een meester van het ‘Licht” genoemd kan worden.

 

3 De stijl van Ensor

 

Ensors carrière kun je beschrijven als uitzonderlijk lang en dat was ze ook want het is uiterst zeldzaam dat een kunstenaar 75 jaar actief blijft in de branche. In die tijd was België enorm belangrijk in de kunstwereld en kwamen het impressionisme, het postimpressionisme, het kubisme, het fauvisme, het expressionisme, het symbolisme en het surrealisme achtereenvolgend aan bod.

 

Ensors werk kunnen we moeilijk plaatsen in een bepaalde stijl omdat de kunstenaar zelf ook beweerde dat hij zich niet hield aan een bepaalde kunststijl en de regels al helemaal niet volgde. Daardoor kan je zeggen dat Ensor dus een echte individualist was met een eigen verbeeldingskracht, die onmogelijk gekopieerd kan worden.

 

Een echte leermeester heeft Ensor nooit gehad. De kunstenaar werd misschien wel voor een stuk beïnvloed door de twee oude schilders, die hem bijstonden tijdens de start van zijn carrière in Oostende. De docenten van de Academie voor Schone Kunsten in Brussel kan men niet echt bij het lijstje van mogelijke leermeesters voegen, want het waren net deze mensen, die ervoor gezorgd hebben dat Ensors zijn hele leven lang in opstand kwam tegen alle mogelijke normen in de kunstwereld. Ondanks al het voorafgaande kunnen we echter niet ontkennen dat Ensors werken bepaalde invloeden vertonen van Rubens, Rembrandt, Turner en Redon.

 

In 1883 ondertekende 13 leden onder wie de jonge James Ensor de statuten van de gloednieuwe kunstgroep Les XX (Les Vingt). Deze organisatie zorgde voor een jaarlijkse tentoonstelling waarin enkel progressieve kunst werd geëxposeerd. Over de plaats van Ensor binnen deze groep is weinig bekend doordat hij namelijk bleef vechten voor individuele erkenning. Het genoot ervan zijn werken te exposeren, maar hij paste nooit binnen een bepaalde kunstrichting hoewel hij toch een plaats binnen het impressionisme eiste. Hierdoor was de kunstenaar dan ook zeer teleurgesteld en zelfs boos toen hij geen plaats kreeg binnen de tentoonstelling van de impressionisten.

 

Ensors werken werden nooit als middelmatig beschreven, maar werden ofwel volledig afgebroken of de hemel in geprijsd. Men was een tegenstander of men was een liefhebber van Ensor (zoals o.a. Léon Spilliaert).

 

De hedendaagse kunstspecialisten zijn er nu over eens dat we Ensor als de voorloper van de belangrijkste kunststromingen binnen de 20e eeuw kunnen zien. Men herkent namelijk dat de werken van de kunstenaar de eerste kenmerken van het surrealisme en het expressionisme vertonen.

  

4 Ensors werken

 

4.1 Schilderijen

     

4.1.1 De intrede van Christus in Brussel

 

In 1888 begon de toen 28 jarige Ensor aan zijn grootste werk tot dan toe namelijk De intrede van Christus in Brussel. Het is dit werk die ervoor gezorgd heeft dat Ensor over de hele wereld bekend werd, maar dit ging niet zonder slag of stoot. Meteen vormden zich al enkele problemen. Het imposante werk van 2,58m op 4,31m paste namelijk niet in Ensors zolderatelier waardoor hij niet anders kon dan het aan de muur te spijkeren en het onderste gedeelte op de grond te laten liggen. Ensor schilderde het doek laag per laag met liters verf waarbij het doek telkens een stukje werd opgerold. 

 

Op het doek ziet u een uitbundige massa die Christus, zittend op een ezel en verscholen in het doek, begeleiden. In de figuur van Christus kunt u eventueel enkele gelaatstrekken van Ensor zelf herkennen. Het gehele werk is beladen met de typische maskers en duizenden groteske figuren. Ensor gebruikte de maskers op de voorgrond om de spot te drijven met enkele typische figuren uit de maatschappij en om zo dus hun ware aard ten toon te stellen zoals de verwaande rechter, de grijnzende militairen, de vissersvrouwen, de zelfvoldane burgerij, een bespottelijk verliefd koppeltje, de burgemeester met zijn schepen in clownspakjes en ga zo maar door. Maar de grootste vorm van spot kunt u waarnemen in de slogan die Ensor bovenaan op de vaandel neer prijsde. Die luidt namelijk Vive la Sociale. Hiermee zet Ensor de gehele bevolking voor schud, maar dat is echter niet de enige slogan die op het werk prijst verder heb je vive Jésus, roi de Bruxelles waarmee hij de intrede van Jezus actueel maakt.

 

Ensor koos Brussel als lokatie voor deze eerder sarcastische intrede omdat het net die stad was waarin de kunstenaar zo miskend werd. Het schilderij kan ook gezien worden als een beeld van Ensors angst voor de massa, waarin het individu zou ten onder gaan aan de massa.

Het werk raakte helaas niet af om een jaar later ten toon te stellen op het Salon des XX. Het werk bleef dan ook in Ensors woning te Oostende liggen tot 1929 omdat de kunstenaar vreesde dat het werk te ironisch en sarcastisch was. Tijdens zijn leven werd het dan ook slechts twee keer geëxposeerd, maar nu is het te bewonderen in het Koninklijk Museum voor Schone Kusten in Antwerpen.

 
 

4.1.2 Zelfportret met bloemenhoed

 

Dit portret werd geschilderd in 1883 en is gemaakt in een stijl die je terugvindt in de meeste zelfportretten vanaf 1879. Op het schilderij zien we de volwassen Ensor afgebeeld. Het werk begon als een normaal portret, maar in 1888 besliste Ensor het werk grondig te bewerken. Zo voegde hij er de befaamde bebloemde hoed aan zijn werk toe alsook de in de hoeken de vier cirkelfragmenten. Het portret werd hiermee bezegend door een geheel andere inhoud en een grotere diepgang.

 

Door de toegevoegde elementen werd het namelijk een soort van toespeling op het alom bekende zelfportret van Rubens en toonde de grote zelfbewustheid af van de kunstenaar. Over de betekenis van de cirkelfragmenten is al veel over gediscussiërd. Eerst meende men dat het een soort van spiegel was waarin de schilder zichzelf bewonderde. Later dachten mensen dan weer dat het duidde op een aureool en dat er dus een associatie was met Christus, maar algemeen wordt aangenomen dat het een inspeling is op een barok Engels damesportret waarop gelijkaardige bogen waar te nemen zijn.

 
 

 

4.1.3 De gendarmes

 

Dit schilderij toont ons wat er gebeurt is op een welbepaalde ochtend in de maand augustus van het jaar 1887. In die tijd was Oostende de belangrijkste vissershaven van het Europese vasteland, maar toch leefden de vissers nog in de diepste armoede. Dit kwam door de invoering van de stoomvisserij, maar nog meer door de invoer van de goedkopere Engelse vis.

De conflicten tussen de Engelse en Belgische vissers liepen hoog op en bereikten een hoogtepunt op die welbepaalde ochtend toen de Oostendse vissers besloten de verkoop van de Engelse vis te verhinderen. De politie, rijkswacht en burgerwacht probeerden de heisa in toom te houden, maar maakten de situatie nog slechter met doden en gewonden tot gevolg.

De actie had niets uitgehaald. De vissers werden nog steeds onderdrukt en de import van de Engelse vis bleef duren. Slechts na de Eerste Wereldoorlog veranderde de situatie.

Deze gebeurtenis moet Ensor wel beroerd hebben. Hij maakte er namelijk enkele werken over waaronder deze. Het werk is uiteraard geen realistische weergave van de situatie. Hij schetste het hele tafereel zeer karikaturaal. Zo zien we hoe de gendarmes de wacht houden bij twee dode vissers, hoe een van hen koelbloedig het bloed van zijn bajonet veegt en hoe een ander een muntstuk bekijkt misschien wel gestolen van een de slachtoffers.

Ook de clerus en rechters worden niet gespaard. Zo zien we de biddende non als symbool voor de schijnheiligheid en de beperktheid van de kerk en zien we hoe een rechter geamuseerd toekijkt maar geen enkele actie onderneemt. Naar het volk wordt niet geluisterd ze worden bewust op een afstand gehouden. Ensor geeft met dit schilderij dus duidelijk kritiek op de handelingen van de kerk, overheid en het gebrek aan inspraak voor het volk.

 

4.2 Tekeningen

     

4.2.1 De aureolen van Christus

 

De aureolen van Christus is een verzamelnaam voor zes werken van Ensor. De kunstenaar werkte er maar liefst twee jaar aan en beschreef met deze werken telkens een andere passage uit het leven van Christus. 

 

De aureolen van Christus of De gevoeligheden van het licht:

  1. De aanbidding der herders

  2. Christus aan het volk getoond

  3. De intrede van Christus in Jeruzalem

  4. Satan en de fantastische legioenen sarren de gekruisigde

  5. De kruisafneming

  6. Christus wordt ten hemel opgenomen 

 

Op het eerste gezicht is er niets vreemds aan deze werken, maar als je volgorde bekijkt valt er wel iets op. Deze loopt immers niet gelijk met dat van het evangelie, maar dat was ook de bedoeling niet. Ensor wou het symbolische verhaal van dit alles weergeven en niet het religieuze.

De titels die de kunstenaar aan elk van de werken toekende, duiden op het verband tussen de gevoeligheden van het licht en de momenten uit het leven van Christus. Het licht kreeg in deze tekeningen een gevoel en betekenis opgespeld en speelt dus een grote rol. Zo krijgen we eerst het opgewekte,  groeiende licht waarna het levendige, stralende licht het verhaal overneemt. Het licht wordt echter ook somber en duister, maar de kunstenaar eindigt het geheel met het hevig, oogverblindend licht. Ensor vond het licht zeer belangrijk. Het licht was voor hem als een kind, een geliefde. Hij noemde het licht zelfs “Koningin die heerst over onze zintuigen”

Ensor koos Christus als centraal persoon omdat hij zich met Jezus verwant voelde. Want net als hij werd Jezus, die 2000 jaar geleden door de joden vervolgd werd, niet begrepen. De kunstenaar schuift Christus hier ook naar voor als een symbool voor de anarchist die vecht tegen de overmacht van regels en gezag en die strijd tegen allerlei machtsinstellingen.

Christus aan Het volk getoond

De intrede van Christus in Jeruzalem

 

4.3 Etsen

     

4.3.1 Waarom begon Ensor te etsen 

 

Ensor was iemand die streefde naar de eeuwige roem. Hij wou dat de mensen jaren later nog over hem zouden praten. Het was voor de kunstenaar dan ook een enorme schok toen hij merkte dat veel van zijn werken getroffen waren door schimmels en omdat er dus een kans was dat zijn schilderijen de volgende generatie niet zouden halen schakelde de kunstenaar even over op het etsen.

Maar wat is een ets nu eigenlijk? Wel de ets is de opvolger van de gravure en betekent eigenlijk dat er getekend wordt op een koperen of zinken plaat die vervolgens met zuur wordt behandeld en op een vochtig papier wordt gedrukt.

De kunstenaar wou zijn bekendheid veiligstellen door enkele etsen te vervaardigen, want etsen zijn nu eenmaal veel beter bestand tegen de tijd dan schilderijen. Na een bepaalde periode vond Ensor zelf dat hij genoeg etsen gemaakt had om niet vergeten te worden en hij begon terug met het maken van datgene waardoor de meeste mensen hem kennen, namelijk zijn schilderijen, die het tegen zijn verwachtingen in toch gehaald hebben.   

4.3.2 De baden van Oostende

 

Het valt op hoe Ensor in dit werk Het volkse combineert met 19de eeuwse sociale en morele waarden. Hij verwerkt in zijn eerder populaire werken de smaak van het plebs aangezien zijn normale werken niet gesmaakt werden door de kunstliefhebbers. Hierdoor werden zijn werken ook toegankelijk voor het gewone volk. Misschien wilde Ensor wel zo hun waardering verkrijgen. De kunstenaar beeldt in dit werk slechts een sociale klasse af en geeft voor een keer zelfs geen kritiek op de hogere burgerij. Meer nog in dit werk ziet hij zichzelf als een van hen.

Met de baden van Oostende geeft Ensor zijn grappige en cynische kijk weer op de badstranden van Oostende. Het hele werk zit vol met verwijzingen naar het seksuele en erotische. Zo is er te zien hoe de mannen met hun verrekijker in de hand de strandcabines bestijgen om toch wat vrouwelijk schoon te mogen aanschouwen, hoe een verliefd koppel elkaar een passionele zoen geeft en ga zo maar door.

Het werk zou zelfs zo choquerend geweest zijn dat het uit de tentoonstelling werd gehaald bij het bezoek van koning Leopold II aan het museum. Ensor zou dan persoonlijk de afwezigheid van zijn werk aan de koning verklaren waarop deze het eiste te zien. Volgens het verhaal van Ensor zelf zou de koning daarop gevraagd hebben het werk altijd goed zichtbaar tentoon te stellen.

Van het werk bestaan er meer dan een versie. Zo is er naast de ets ook nog de inkttekening en het werk in zwart krijt, kleurpotlood en olieverf. 

 

 

5 De maskers van Ensor

 

In het begin van Ensors carrière maakte hij nog geen gebruik van maskers. Hij maakte in zijn leven namelijk een soort van evolutie door. In het eerste deel van zijn leven was het allemaal wat somber. Later stond dan alles weer in het teken van licht, maar hij eindigde met zijn satirische periode. Toen hij als maar meer kritiek kreeg en zich in de steek gelaten voelde door de kunstwereld, zorgde dat ervoor dat Ensor meer geladen beelden ging gebruiken. Zo weigerde hij nog realistisch te werken en begon hij met het schilderen van skeletten, maskers, carnavalsbeelden, travestieten om spot te drijven met de maatschappij

De maskers in Ensors werken zijn geen typische carnavalsmaskers. Bij normale maskers is het namelijk de bedoeling om je ware identiteit te verbergen. Ensor besliste om die rol om te keren en zo dus door middel van de maskers te tonen wie een bepaalde persoon werkelijk is. Met de maskers in zijn werken kon de kunstenaar namelijk de ware aard van de mensen exposeren en zelfs voor schud zetten, maar bij Ensor ging het nog verder. Hij had namelijk een erg pessimistische kijk op de mensen en hun aard en dat kun je wel afleiden uit de maskers.

Verder kunnen we aannemen dat de maskers ook een gevolg waren van de eenzaamheid van de kunstenaar. Ensor had namelijk bitter weinig contact met mensen waardoor hij een gebrek had aan modellen. 

6 Het jaar van Ensor: 2010

 

2010 is een zeer belangrijk jaar in het kader van Ensor, aangezien hij dan precies 150 jaar geleden geboren werd te Oostende. Er zijn tal van tentoonstellingen en projecten georganiseerd die natuurlijk allen in het teken staan van James Ensor en zijn werken.

 

6.1 Mu.ZEE

 

Mu.Zee, het kunstmuseum aan zee, is een fusiemuseum tussen twee musea in Oostende: PMMK en Het museum voor schone kunsten Oostende. Mensen kunnen er de Belgische kunst bewonderen van 1830 tot nu. Dit wil zeggen dat ook Ensors werk er tentoongesteld wordt.

Mu.zee heeft met het Ensorhuis in de Vlaanderenstraat te Oostende een belangrijke trekpleister in handen. Hier staat het leven en het werk van de kunstenaar centraal. Het is een unieke plek om de sfeer en de leefwereld van James Ensor te ontdekken. Het interieur is immers intact gebleven en geeft een volledig realistisch beeld van zijn leven hoe het was. Dit huis weerspiegelt echt zijn werk, het is precies alsof je 150 jaar terug gaat in de tijd. 

 

6.2 Ensor naar New York

 

Het Ensor-jaar beperkt zich niet enkel tot België, maar wordt overal ter wereld gevierd. Zo werden er zeven kunstwerken van James Ensor voor een bepaalde periode overgebracht van het Oostendse museum Mu.ZEE naar het New Yorkse museum MoMA, het Museum of Modern Art. Op 28 juni gingen ze van start met een enorme tentoonstelling met maar liefst meer dan 70 werken van Ensor. Zo is de bekende Oostendenaar een van de weinige Belgische kunstenaars die een plekje kon veroveren in het wereldbekende MoMA.

De expositie werd op 21 september beëindigd en de volledige collectie werd overgebracht naar Frankrijk. Daar worden de werken nu nog tentoongesteld in het Musée d’Orsay. De tentoonstelling loopt van 19 oktober 2009 tot 4 februari 2010.

6.3 Oostende

 

De tentoonstelling “Bij Ensor op bezoek”  loopt van 13 februari 2010 tot en met 29 augustus 2010 in Oostende.

De titel kunnen we verklaren doordat de tentoonstelling handelt over allerlei kunstenaars die bij de grootmeester op bezoek geweest zijn. Hun werk wordt tentoongesteld.

We kunnen zeker en vast ook opvoeringen en optochten in het kader van James Ensor verwachten in dit belangrijke jaar voor de stad Oostende als geboortestad van Ensor.

 

6.4 Museum der Schone Kunsten Gent 

 

Het Museum der Schone Kunsten te Gent heeft een mooi project gecreëerd met schilderwerken vanaf het symbolisme tot en met het surrealisme. Hierbij worden kunstwerken van Ensor tot Margritte tentoongesteld.

De enkele belangrijke werken van Ensor die in dit museum te vinden zijn: 

De intrede van Christus in Jeruzalem

skelet bekijkt Chinoiseries

Acacia

Christus aan het volk getoond

 

Het topstuk Kinderen aan het ochtendtoilet (1886)stond  in de Collectie Vlaanderen centraal in 2008 met als titel : Ensor intiem. 

6.5 Project OLVO: Ensor, mens en maskers

     

6.5.1 Interview de Heer D. Deprince

 

Waarom begon u met dit enorme project?

Wat voor mij algemeen elk project belangrijk maakt, is de leerlingen de kans geven zich op een creatieve manier te uiten, maar specifiek gaat het dus over het jaar van Ensor. In 2010 is het namelijk 150 jaar geleden dat Ensor geboren werd en omdat Ensor in 1873 en 1874 in het OLVO school liep, is het als P.O. leraar dan ook normaal dat je iets brengt rond die kunstenaar. Ook wilde ik het project buiten de school brengen daar 2010 Oostende Cultuurstad is.

 

Kunt u ons vertellen wat het project precies inhoudt?

Het project loopt dus als volgt. De leerlingen krijgen de kans om op een eigenzinnige manier maskers af te werken, want als Ensor al bekend is onder de leerlingen dan is het wel op zijn maskers en dus vond ik dit een dankbaar onderwerp om mee te werken. Een andere groep leerlingen brengt dan weer poëzie over Ensor en over zijn werken. Later komen deze gedichten en ook uitspraken van Ensor zelf op de panelen. Zo geeft het project ook aandacht aan de mens Ensor.

 

Wanneer en hoe gaat het project precies van start?

Het gaat van start op 13 april 2010 wat tevens de geboortedag is van James Ensor en omdat hij hier dus een leerling was begint het dus ook op onze school. De teksten die op de keerzijde van het paneel prijzen laten dan de leerlingen en toeschouwers het geheel van Ensor ontdekken waardoor ze misschien wel verbaasd kunnen zijn over het gebeuren. Als het paneel afgewerkt is komen de ludieke figuren, die het lichaam hebben van een stripfiguur en het hoofd van een van Ensors maskers, aan bod.

De bedoeling van Het geheel is dat de maskers symbolisch van het paneel verdwijnen en dat de figuren zich over de speelplaats en gangen voortbewegen naar de inkom toe. Dit als een weergave van de aard van Ensor, die namelijk een moeilijke leerling was en deze school zo vlug mogelijk wou verlaten. Zo komen alle figuren tegen eind juni in de inkom te staan en eindigt het eerste deel van het project hier op school.

U spreekt van bepaalde delen. Het is dan wellicht de bedoeling dat in het volgende deel de buitenwereld in contact komt het project, maar hoe gaat dat precies in zijn werk?

Wel in de laatste week van augustus zullen alle figuren voor de ramen van de school in de Vindictivelaan komen te staan. Daarna breken ze als het ware op één september 2009 uit de school en zullen ze over de middenberm van de Vindictivelaan wandelen richting het Jan Piersplein. Daar zal er een grote schildersezel staan waar alle figuren dan uiteindelijk rond zullen komen. Op die grote schildersezel zal dan het zelfportret van Ensor tussen de maskers gevormd worden met op de keerzijde de teksten en poëzie.

Wanneer het paneel dan volledig gevormd is, zullen de figuren zich in groepjes voortbewegen naar negen verschillende plaatsen op het plein. Op elk van die negen plaatsen zal er een schildersezel te zien zijn met uitspraken van Ensor en tien figuren er rond. Zo blijft het project staan tot 19 november 2010, de sterfdatum van Ensor.

Wat is het ultieme doel van het project?

Het project is bewegend doordat het elke dag verandert. Het is verrassend en origineel.  De maskers gecreëerd door de leerlingen zorgen voor de typische eigenzinnigheid. De figuren maken het ludiek en de teksten en poëzie menselijk. Kortom De toeschouwers moeten en zullen verbaasd zijn over het geheel. Ze zullen zaken ontdekken, voelen en dit elke dag opnieuw.

Het project wil de figuur Ensor bij de mensen, toeschouwers brengen en niet omgekeerd. De toeschouwer leert iets bij over de figuur Ensor.

Wat is eigenlijk uw eigen mening over Ensors werk?

Ensor is niet mijn grote voorbeeld als kunstenaar. Zijn manier van werken (tekenen, schilderen) is niet mijn ding. Het is echter niet omdat je zijn werken niet graag ziet dat je de mens, kunstenaar niet kunt respecteren en accepteren.

Als eigenzinnige figuur heeft hij zeker veel betekend in de Belgische schilderkunst. Hij was vernieuwend. Hij kwam op voor de jonge kunstenaar. Als leraar kan ik de figuur, kunstenaar goed gebruiken als voorbeeld bij tal van opdrachten. Hij is verstaanbaar voor de leerlingen

Is er nog veel interesse voor Ensor?

Dat weet ik niet echt. Enkele leerlingen kennen de naam Ensor omdat hij namelijk een Oostendenaar was en omdat hij een leerling was op deze school. De meesten vinden er echter niet zoveel van. Dit komt volgens mij door zijn verwrongen beelden. Velen vinden zijn werken daarom niet mooi.

 

Bedankt dat we even van uw tijd mochten stelen.

Graag gedaan!

 

7 Bibliografie

 

7.1 Internet

        

Kunstbus:

http://www.kunstbus.nl/kunst/james+ensor.html  (o3-10-2009)

Degrootstebelg:

http://degrootstebelg.canvas.be/dgb_master/100belgen/dgb_ensor_james/index.shtml (o7-10-2009)

wikipedia:

http://nl.wikipedia.org/wiki/James_Ensor (o3-10-2009)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Ets (24-10-2009)

Vlaamse kunstcollectie:

http://www.vlaamsekunstcollectie.be/collection.aspx?p=5f626c73-86d6-4f11-82cc-e81b43e3ff45 (18-10-2009)

http://www.vlaamsekunstcollectie.be/simplepage.aspx?p=52afa915-665d-4eea-9028-ae9ce0705780 (24-10-2009) 

http://www.vlaamsekunstcollectie.be/collection.aspx?p=0848cab7-2776-4648-9003-25957707491a&query=kunstenaar_sort=%5BEnsor,%20James%5D (26-10-2009) 

Kunst en cultuur:

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mensen/588-james-ensor-de-kunstenaar.html (18-10-2009)

Musea Oost-Vlaanderen:

http://musea.oost-vlaanderen.be/public/collecties/obj_detail/index.cfm?id=msk1963-E&comment=1 (26-10-2009)

De Streekkrant:

http://focus-wtv-kw.rnews.be/nl/regio/wvl-8400/7-ensors-verhuizen-naar-new-york/Article-1184683226347-1194510641726.html (27-10-2009)

De Standaard:

http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=im2bt16a (28-10-2009)

Mu.ZEE:

http://www.west-vlaanderen.be/NL/CultuurVrijeTijd/kunstmuseumaanzee/pers/Documents/publieksfolder%20Muzee2.pdf 
(27-10-2009)

Klara:

http://www.klara.be/cm/klara/2.539/1.74931-james-ensor-internationaal-ge%25C3%25ABerd?filter=Alles (29-10-2009)

http://www.klara.be/cm/klara/2.539/1.62842-de-grote-ontmaskering (30-10-2009)

MSKGent:

http://www.mskgent.be/html/index.php?nav=1 (29-10-2009)

Blommetje:

http://blommetje.typepad.com/blommetje/2009/10/het-ensorjaar-2010.html (29-10-2009)

  

7.2 Boeken 

 
  • Katia Martroye, James Ensor de man achter het masker, Roularta books, 1999, 140 pg (pg 9-11, 38-44, 106-109, 128)
  • Norbert Hostyn, De verzameling van het museum voor schone kunsten Oostende, 1999, 207 pg (pg 42-43, 48-49, 102-103)
  • Roger Avermaete, James Ensor, 1951, 16 pg
  • Patrick Florizoone, James ensor de baden van Oostende, 1996, 207 pg (pg 144)

 

7.3 Personen

 
  • De Heer D. Deprince, P.O. Leraar 

     

 

 Sarah Billet en Chiara Spano

 5Lwi/ 5Lwe

 

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.