Intro

Leven

Stijl & Werk

Musea

Actua

René Magritte is een van de bekendste kunstschilders van België. Hij was vooral befaamd voor zijn surrealistische schilderstijl. De bedoeling achter zijn werk was de mensen hun geconditioneerde waarnemingen van de realiteit op de proef te stellen en hen te forceren overgevoelig te worden tegenover hun omgeving. Magritte was zonder twijfel één van de voornaamste surrealisten van de twintigste eeuw. Hij heeft een enorme invloed gehad op de verdere ontwikkeling van het surrealisme, niet alleen door zijn unieke stijl van schilderen, maar vanzelfsprekend ook dankzij zijn sterke naamsbekendheid van toen. Eveneens heeft hij andere artiesten geïnspireerd, waaronder Andy Warhol en nog vele anderen. Ook nu nog, een halve eeuw na zijn dood, is er wereldwijd nog heel wat belangstelling voor zijn werk.

René François Ghislain Magritte, geboren in Lessen op 21 november 1898, was de zoon van kleermaker en textielkoopman Léonard Magritte en hoedenmaakster Régina Bertinchamps. In 1900 en 1902 werden zijn broers geboren: Raymond en Paul Magritte. Deze laatste had een hechte band met zijn oudste broer René. Het gezin Magritte leefde met een rijkelijke status (ze beschikten over heel wat huispersoneel, onder andere een gouvernante die les gaf aan René Magritte, ook zijn oma gaf les aan hem) voornamelijk in de stad Châtelet van 1904 tot 1917. Voor korte perioden hebben ze ook nog in Charleroi en in Brussel geleefd, 1913 tot 1916.

Het echte leven van Magritte nam een drastische start wanneer hij 13 jaar oud was. Zijn moeder pleegde, op 41-jarige leeftijd, wanhopigzelfmoord door in de rivier de Samber te springen. Dit was niet de enige poging tot zelfmoord, reeds meerdere keren heeft ze zich proberen te verdrinken, wat tot een noodgedwongen opsluiting in haar slaapkamer leidde. Deze sombere gebeurtenis heeft natuurlijk zijn invloed gehad op Magrittes latere werk. In bepaalde schilderijen legt hij de link naar dit drama; namelijk het afbeelden van een vrouw die gesluierd is of wiens gezicht wordt bedekt.

Na het overlijden van zijn moeder werd de verdere opvoeding van de drie Magritte-zonen toevertrouwd aan de dienstmeisjes. Vervolgens is de familie naar Charleroi vertrokken. Daar heeft Magritte op de plaatselijke kermis zijn toekomstige vrouw ontmoet,Georgette Berger.

Van 1916 tot 1918 genoot René Magritte een opleiding aan de Brusselse Academie voor Schone Kunsten. Daar stond hij onder begeleiding van de kunstschilders Constant Montald, Gisbert Combaz en Emile Vandamme-Sylva. In de tijd van zijn volgens hem weinig inspirerende opleiding, experimenteerde Magritte met de kubistische en futuristische schilderstijl.

In 1916 heeft de allereerste tentoonstelling van René Magritte plaats gevonden. In het kasteel Bolle, in de rue de Couillet in Châtelet, werden zijn werken, eveneens met de werken van Albert Chavepeyer in de zomer van 1916 uitgestald. Deze tentoonstelling werd georganiseerd uit een liefdadige, menslievende onderliggende reden.

Na zijn opleiding aan de Brusselse Academie voor Schone Kunsten, ging hij aan de slag bij verschillende werkgevers. Van 1921 tot 1922 heeft hij voor het Belgische leger gediend in Leopoldsberg, Oostenrijk en Antwerpen. Daarna werkte hij als patroontekenaar voor een tapijtfabriek. Eén jaar later liet hij deze betrekking achter zich en ging hij reclameaffiches schilderen en ontwerpen. Tijdens deze overgangen van werk naar werk, trouwde hij met Georgette Berger in 1922. Rond datzelfde jaar leerde hij ook het werk kennen van de Italiaan Giorgio de Chirico. Deze Italiaan was een surrealist die realistische voorwerpen afbeeldde, maar uit totaal verschillende causale en temporele contexten ,gecombineerd in lijnperspectivische constructies. Hiermee werd de raadselachtigheid van de objectenwereld beklemtoond. Het oeuvre van Chirico heeft René Magritte in zo’n grote mate beïnvloed, dat hij naar het surrealisme overstapte, zijn definitieve stijl van schilderen. In 1926 liet hij de reclamewereld achter zich om als voltijdse tekenaar aan de slag te gaan bij Galerie la Centaure in Brussel. Daar maakte hij ook zijn allereerste surrealistische schilderij, Le jockey perdu. Hij had ook zijn eerste exhibitietentoonstelling in 1927, maar die werd geen groot succes. Ook in datzelfde jaar verscheen de eerste belangrijke advertentie over Magrittes werk, geschreven door P.G. Van Heecke voor het tijdschrift ‘Sélection’. Later dat jaar kwam Magritte in contact met Louis Scutenaire, die één van zijn beste vrienden en medewerkers zou worden.

Helaas, in 1929, sloot de Galerie la Centaure de deuren en werd daarbij ook het contract van Magritte opgeschort. Daarna keerde hij terug, om samen met zijn broer Paul Magritte opnieuw in de reclamewereld te gaan werken.

In 1932 sluitte Magritte zich aan bij de Belgische Kommunistische Partij. Echter werd zijn lidmaatschap in 1945 ingetrokken wegens enkele zogenaamde 'meningsverschillen'.

Tijdens de jaren ’40 bloeide Magritte uit tot een ware ambassadeur van de surrealistische beweging. In deze jaren heeft hij heel wat geschilderd, voorgedragen en neergeschreven. Zijn homogene oeuvre krijgt in de periode 1940-1946 een impressionistisch trekje in de stijl van Auguste Renoir. Na deze min of meer impressionistische periode, valt hij terug op het Magisch-realisme. Aan het einde van de jaren ’40 sloeg zijn schilderstijl een andere weg in, de Periode Vache. In deze periode werd een compleet irreële wereld geschapen. In 1948 haalde deze stijl ‘vache’ de woede van zijn oudste vrienden op de hals, waarna hij deze strekking achter zich liet.

Bepaalde, benoemingswaarde jaartallen in de jaren ’50-‘60:

1953: de gemeente van Knokke bestelt een wandschildering van René Magritte voor het casino van Knokke, voor in de grote speelzaal. Zo komt ‘le domaine enchanté’ tot stand.
1954: Magritte neemt deel aan de Biënnale van Venetië.
1957: René Magritte en Georgette Berger gaan in Schaarbeek wonen.
1960: Voor het eerst in de geschiedenis wordt de Belgische Staatsprijs toegekend aan een schilder, René Magritte.
1963: Het gaat slecht met Magritte. Zijn gezondheid gaat achteruit, wat hem dwingt in zijn verblijfplaats Ischia (Italië) te blijven.
1965: Ondanks de gezondheidsproblemen, maakt Magritte zijn eerste trip naar de Verenigde Staten van Amerika om de aan hem gewijde retrospectieve tentoonstelling van het Museum of Modern Art bij te wonen.
1967: Het donkere jaar voor Magritte, het doek valt voor hem. Op 15 augustus 1967 sterft hij thuis in zijn eigen bed aan pancreaskanker .

René Magritte, de grootste Belgische kunstschilder van de 20e eeuw, een eenvoudig burgerman die elke dag de hond uitliet, een kunstenaar zonder eigen atelier, een schilder die schilderde in zijn woonkamer, een kunstenaar die zijn parels aan de kant liet, om zijn honger te stillen, een simpel iemand die zich ver van de romantische leefwereld hield. Zo ordinair was zijn leven, zo extraordinair was zijn werk.

Eerste werken

Zijn eerste werken (omtrent 1925) waren semi-abstracte, kubistische elementen met enkele invloeden van het futurisme. Het waren voornamelijk schilderijen die hij maakte, maar ook hield hij zich bezig met het maken van goaches (op waterverf gebaseerde schilderijen waarbij de ondergrond niet meer zichtbaar is), collages en ook enkele kunstelijke objecten.

Latere werken

Magritte maakte kennis met een schilderij van Giorgio de Chirico, door toedoen van Marcel Lecomte. Het was de Pittura metafisica; Italiaanse kunststroming in moderne kunst, met als een van de pioniers De Chirico, die Magritte aanzette om de abstracte kunst te verlaten. Eén van de werken uit die periode is bijvoorbeeld zijn ‘Moeilijke Overtocht’.

Magritte maakte gebruik van de titels van zijn werken als middel voor de vervreemding van zijn werk, maar hij gaf vaak ook poëtische namen aan zijn werken, die geen enkel verband hadden met het werk zelf; zie bijvoorbeeld ‘De schijnspiegel’ of ‘The false mirror’.

In enkele van Magrittes werken valt ook, niet minder belangrijk, te spreken over bepaalde humorelementen; ironie, zwarte humor,... Zoals bijvoorbeeld sprake is van enige zwarte humor in ‘la trahison des images’.

Ongeveer alle mensen die voorkomen in zijn werken, behoren tot ‘le beau monde’ en worden vermogend voorgesteld, wat wijst op het bourgeois-element. Zie bijvoorbeeld: de bolhoeden, kenmerkend voor Magritte en het verzorgde uiterlijk van de personages in ‘The threatened murderer’.

Zoals in ‘Vrouw met een roos op de plaats van het hart’, waar Magritte op de plaats van haar hart, een roos afgebeeld heeft, zijn wel meerdere elementen te herleiden tot een erotische inval in Magrittes werk.

Een tijd later veranderde Magrittes stijl door verschillende experimenten met allerlei impressionistische technieken, zie bijvoorbeeld ‘The month of the grape harvest’, maar ook met technieken van het fauvisme. Dit duurde niet erg lang, want hij kwam al gauw terug op zijn gewoonlijke schilderstijl..

In de jaren vijftig kreeg Magritte verschillende opdrachten voor het maken van wandschilderingen, zoals ‘Het betoverde gebied’; voor het casino van Knokke-Het Zoute, waarin hij toen eigenlijk zijn volledige kunstspectrum in verwerkte. Er kwamen ook enkele opdrachten voor het Brusselse Congresgebouw en het Palais des Beaux-Arts binnen, hieruit kwamen werken als bijvoorbeeld ‘Les barricades mystérieuses’ uit voort.

In Magrittes landschappen, interieurs en gezichtloze portretten; bijvoorbeeld ‘De grote kring’ of ‘Bron van de eeuwige jeugd’, die in de jaren vijftig en zestig tot stand kwamen, ging hij met enorme nauwkeurigheid in lijn en kleur te werk, zie bijvoorbeeld ‘Empire of light’. Deze werken werden pas publiekelijk na Magrittes overlijden.

Vaak wordt Magritte in één hap genoemd samen met Dali, die natuurlijk ook een grote voetdruk heeft nagelaten in het surrealisme. In tegenstelling tot Dali, schilderde Magritte niet over visioenen, maar wel over het zogenaamde contrast tussen de ‘vormelijke betekenis’ en de ‘inhoudelijke betekenis’ van zaken. Een voorbeeld hiervan is ‘De bedreigde moordenaar’, beter bekend onder de naam: ‘The threatened murderer’.

Moeilijke overtocht (1926, Brussel, privé-verzameling)

(Olieverf op linnen doek)

Er bevinden zich enkele vreemde voorwerpen op dit tafereel, waarvan onder andere de witte baluster, die ook voorkomt in Magrittes ‘The Lost Jockey’ (1926).

La trahison des images (1928-1929, Los Angeles, Museum of Art)

(olieverf op linnen doek)

Zijn min of meer bekendste werk; het behandelt het feit dat als een voorwerp wordt afgebeeld, het slechts een voorstelling ervan blijft en nooit het voorwerp zelf kan zijn.

The threatened murderer (1926, New York Museam of Modern Art)

(Olieverf op linnen doek)

The false mirror (1929, New York, Museum of Modern Art)

(Olieverf op linnen doek)

Dit werk behandelt de metonymie, namelijk gevolg voor oorzaak.

Zoals de lucht het gevolg is van het zien van het menselijk oog.

La condition humaine I (1933, Choisel; privé-verzameling)

(Olieverf op linnen doek)

Er wordt een landschap weergegeven in da achtergrond, echter valt niet te zien wat er zich nou precies afspeelt in dat landschap, want een schilderij, meer in de voorgrond, doet ons geloven dat er bijvoorbeeld een boom staat, wat niet kan uitgesloten worden, noch bevestigd. Hij bespreekt de verhouding tussen kunst en verbeelding.

The month of grape harvest (1943, Brussel; privé-verzameling)

(Olieverf op linnen doek)

Het betoverde gebied (1953, Casino Knokke-Het Zoute)

(Wandschildering)

Les barricades mystérieuses (1961, New York, Museum of Modern Art)

(Olieverf op linnen doek)

Empire of light (1953-1954, Venetië, Guggenheim collectie)

(Olieverf op linnen doek)

In tegenstelling tot in de realiteit, veroorzaakt het zonlicht in dit tafereel op paradoxale wijze duisternis en geen licht.

De nachtelijke indruk wordt versterkt door de lantaarn centraal in het beeld, maar nagenoeg blijkt de hemel toch ongelooflijk helder.

Aan René Magritte zijn er veel musea gewijd. Hier een opsomming van alle musea:

Musée Magritte aan het Koningsplein te Brussel.
René Magritte Museum in Jette, dit museum was eerst het ouderlijk huis waar Magritte samen met zijn vrouw woonde.
Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam.
Scheringa Museum voor Realisme in Spanbroek.
Museum of Modern Art in New York City.
Guggenheim Museum in New York City.
Dallas Museum of Art in Dallas.
Minneapolis Institute of Art in Minneapolis.
Tate Gallery in Londen.

In 2005 kreeg Magritte de 18e plaats toegeschreven bij de Vlaamse versie van ‘De Grootste Belg’ en de 9e plaats bij de Waalse versie.
Magritte stond bij de vorige Belgische munteenheid afgebeeld op het Belgische geldbiljet van 500 frank.
Oktober 2007, Charly Herscovici, die het recht heeft op de beeldwerken van Magritte, moest zich door een Belgisch arrest neerleggen bij de parodiërende schilderijen van de Deense kunstenaar Ole Ahlberg. Volgens Herscovici zouden Ahlbergs schilderijen weinig hoogstaand zijn en pikt hij zijn ideeën van Magritte. In één van zijn werken beeldt de kunstenaar de inspecteurs Jansen en Jansens (met hun bolhoeden) in een zwevende positie in de lucht. Deze voorstelling heeft overduidelijk iets weg van de Golconde van René Magritte. De rechter besliste in het nadeel van Herscovici op grond van parodie-exceptie (Belgische auteurswet 1994: Afdeling 5: Uitzonderingen op de vermogensrechten van de auteur: Artikel 22: §1 Wanneer het werk op geoorloofde wijze openbaar is gemaakt, kan de auteur zich niet verzetten tegen: 6. een karikatuur, een parodie of een pastiche, rekening houdend met de eerlijke gebruiken).
Verscheidende muzikanten halen hun inspiratie uit werken van Magritte. Een overduidelijk voorbeeld van een van deze muzikanten is John Cale en Paul Simon. De invloed van de Belgische schilder is duidelijk te waarnemen, want twee songs van hen zijn namelijk genoemd naar hem (Magritte en Rene And Georgette Magritte With Their Dog After The War). Nog andere bekende voorbeelden zijn Paul McCartney en Jethro Tull.
Ook in de regering is René Magritte onmisbaar. Wanneer Karel De Gucht op fanatiek wijze wilt uithalen naar de ‘surrealistische’ politieke situatie, sprak hij met volgende woorden: "Misschien moeten we René Magritte vragen om de crisis te ontmijnen. ‘Ceci n'est pas une formation’". Eind 2007 paste men deze uitspraak aan tot "Ceci n'est pas un gouvernement", bedoeld naar het moeizame ontstaan van regering Verhofstadt III.
Bij een erfeniskwestie in de familie van de overleden auteur Marnix Gijsen ( † 1984) vermoeden de nabestaanden dat voormalig minister Marc Gelle zo’n 2,5 miljoen euro en enkele schilderijen ontvreemdde, waaronder twee van René Magritte. De familie diend in 2000 klacht in ,waaruit een strafproces voortkwam. Het proces werd door de Brusselse correctionele rechtbank beëindigd naar aanleiding van het overlijden van Marc Gelle ( † 13-04-2007).
Het meest actuele nieuws van de laatste dagen is de diefstal van het 'Olympia' in het Magrittemuseum in Jette. Op 24 september 2009 gingen twee dieven aan de haal met het olieverfschilderij van René Magritte. Het werk heeft een geschatte waarde van 750.000 euro. Hoewel men enkel op afspraak binnen kan, liet het personeel toch de twee mannen binnen toen ze aanbelden. Een van hen haalde een handwapen boven en bedreigde de bezoekers en de personeelsleden. De daders namen het werk en vluchtten met de auto. Er is reeds een robotfoto opgesteld, maar anders is er nog steeds geen spoor naar de schuldigen.
Op de begraafplaats van Evere (Schaarbeek) is het graf van René Magritte definitief beschermd. “De internationale faam van de kunstenaar verantwoordt dan ook ruimschoots de bescherming van dit graf. Deze bescherming brengt hulde aan deze surrealistische schilder die door zijn kunstproductie een van meest bekende en symboolgeladen ambassadeurs van België werd”, meldt Emir Kir, Brussels staatssecretaris voor Landschappen en Monumenten. Dit sobere graf waar Magritte met zijn echtgenote Georgette Berger begraven ligt, is niet meer dan een eenvoudige granieten steen met de namen en de geboorte- en sterfdata van de echtgenoten. Na het heengaan van René Magritte werd zijn graf immens veel bezocht door bewonderaars uit het binnen- en buitenland.
Op 20 mei 2009 is op het Brusselse Koningsplein het Magritte Museum officieel geopend met onder de aanwezigen het koningspaar. Het museum ging open voor het grote publiek op 2 juni. Het museum stelt de grootste collectie (250 werken) van Margritte tentoon en het is het museum dat een ruime omvang heeft, gewijd aan de surrealist. De uitgestalde werken zijn van het legaat Irène Hamoir-Scutenaire, van het legaat Georgette Magritte en van aankopen door de KMSKB. Naast deze bezittingen zijn er ook nooit eerder vertoonde schenkingen en privégebruikleningen aanwezig.
In 1998 als verering van de honderdste verjaardag van René Magritte zijn geboorte, heeft België in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel de grootste tentoonstelling van Magritte georganiseerd tot nog toe, waar 335-tal werken werden uitgestald.